اتصالات لوله کشی و کاربرد آن (بخش دوم)
انواع و اسامی اتصالات لوله
در لوله‌کشی آب سرد و گرم، برای اتصال لوله‌ها، تغییر مسیر، گرفتن انشعاب یا تغییر قطر لوله، از قطعاتی به نام اتصالات لوله استفاده می‌شود. این قطعات نقش مهمی در تسهیل نصب و عملکرد بهینه لوله‌ها دارند.
انواع اتصالات از نظر روش نصب
- اتصالات پیچی (دنده‌ای)
- اتصالات جوشی
جنس اتصالات لوله
جنس اتصالات باید متناسب با جنس لوله انتخاب شود، زیرا عدم تطابق می‌تواند باعث ضعف ساختاری و شکستگی در آینده شود. معمولاً جنس اتصالات از مواد مقاوم‌تر نسبت به خود لوله انتخاب می‌شود. برخی از رایج‌ترین جنس‌های اتصالات عبارتند از:
- فولاد
- آهن
- چدن
- پلاستیک‌های مقاوم مانند PVC(لوله پلی اتیلن)
در لوله‌کشی آب سرد و گرم، توصیه می‌شود از اتصالات پیچ‌شدنی سفید استفاده شود، زیرا اتصالات دنده‌ای غیرگالوانیزه در معرض زنگ‌زدگی و خوردگی قرار دارند.
قطعه زانويي
زانویی‌ها یکی از مهم‌ترین اتصالات در سیستم‌های لوله‌کشی هستند که برای تغییر جهت جریان سیال به کار می‌روند. این قطعات در انواع مختلفی از نظر زاویه، جنس و روش اتصال تولید می‌شوند. از جمله رایج‌ترین انواع زانویی‌ها می‌توان به زانویی 90 درجه، 45 درجه، زانویی روپیچ و توپیچ و زانویی تبدیلی اشاره کرد. زانویی 90 درجه برای تغییر جهت 90 درجه‌ای جریان سیال استفاده می‌شود و در دو نوع شعاع کوتاه و شعاع بلند تولید می‌شود. زانویی 45 درجه برای تغییر جهت ملایم‌تر استفاده می‌شود و به کاهش افت فشار کمک می‌کند. زانویی‌های روپیچ و توپیچ برای اتصال لوله‌هایی با قطر یکسان به کار می‌روند و زانویی‌های تبدیلی برای اتصال لوله‌هایی با قطرهای مختلف استفاده می‌شوند. انتخاب نوع زانویی مناسب به عوامل مختلفی مانند جنس لوله، فشار کاری سیستم و محیط کاری بستگی دارد.
قطعه سه‌راهي
سه‌راهی‌ها یکی از مهم‌ترین اتصالات در سیستم‌های لوله‌کشی هستند که برای ایجاد انشعاب در خطوط لوله استفاده می‌شوند. این قطعات در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند.
- سه‌راهی قائم: این نوع سه راهی برای ایجاد انشعاب 90 درجه‌ای از لوله اصلی استفاده می‌شود. معمولاً در محل‌هایی که نیاز به تغییر جهت ناگهانی جریان سیال است، به کار می‌رود.
- سه‌راهی 45 درجه: این سه راهی برای ایجاد انشعاب با زاویه 45 درجه استفاده می‌شود و معمولاً در مواردی که فضای محدود است یا نیاز به تغییر جهت تدریجی جریان سیال است، به کار می‌رود.
- سه‌راهی تبدیلی: این نوع سه راهی برای اتصال لوله‌هایی با قطرهای مختلف به یکدیگر استفاده می‌شود. این قطعه دارای دو خروجی با قطرهای متفاوت است.
انتخاب نوع سه راهی مناسب به عوامل مختلفی مانند قطر لوله‌ها، جنس لوله، فشار کاری سیستم و نوع سیال بستگی دارد.
برای اطلاع از قیمت لوله دست دوم کلیک کنید.
بوشن
بوشن یکی از اتصالات پرکاربرد در صنعت لوله‌کشی است که به طور خاص برای اتصال دو لوله به یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه به طور کامل از داخل دنده شده است، به همین دلیل می‌توان از آن برای اتصال دو لوله یا دو قطعه متصل‌کننده لوله‌هایی که یک سر آنها دارای دنده خارجی است، استفاده کرد.
ویژگی‌های بوشن‌ها
بوشن‌ها بسته به محیط و کاربردی که در آن استفاده می‌شوند، ویژگی‌های خاصی دارند. به عنوان مثال، بوشن ساده معمولاً از چدن ساخته می‌شود، در حالی که بوشن پلیکا از پی‌وی‌سی تولید می‌شود. این تفاوت‌ها به دلیل کاربردهای مختلف آن‌هاست؛ بوشن پلیکا برای اتصال لوله‌های پلاستیکی و بوشن ساده برای لوله‌های فلزی استفاده می‌شود.
یکی از ویژگی‌های مهم بوشن‌ها، پایداری آنها در طول زمان است. هرچند که تعویض و تعمیر بوشن‌ها نسبتاً ساده است، اما عمر مفید آنها برای عملکرد طولانی‌مدت سیستم‌های لوله‌کشی بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل، خرید بوشن‌های اصل و از برندهای معتبر، برای اطمینان از کیفیت و دوام محصول، توصیه می‌شود.
انواع و عملکرد قطعات بوشن
- بوشن ساده: این قطعه استوانه‌ای توخالی از جنس چدن است که داخل آن دنده‌دار است. بوشن ساده برای اتصال دو لوله با قطر یکسان و در راستای هم به‌کار می‌رود. این قطعه به وسیله پیچ کردن دو لوله در یکدیگر عمل می‌کند. اگر بخواهیم دو لوله با قطر مشابه را به یکدیگر جوش دهیم، از بوشن ساده استفاده می‌شود.
- بوشن روپیچ توپیچ: این نوع بوشن شبیه به بوشن ساده است، اما با این تفاوت که دو سر آن از داخل و خارج به‌صورت ناهموار طراحی شده است. بوشن روپیچ توپیچ برای اتصال دو قطعه‌ای که یکی از آنها دنده‌ای روی لوله و دیگری دنده‌ای از داخل دارند، استفاده می‌شود.
- بوشن تبدیلی: این نوع بوشن از چدن ریخته‌گری ساخته شده و قطر دو سر آن متفاوت است. بوشن تبدیلی برای اتصال دو لوله با قطرهای مختلف ولی در راستای هم به‌کار می‌رود. بسیاری از لوله‌ها در هر دو سر خود دارای ابعاد متفاوت هستند، بنابراین برای اتصال آنها از بوشن فلزی تبدیل استفاده می‌شود که معمولاً جنس آن چدن است.
- بوشن فلزی پرسی: این نوع بوشن برای اتصال لوله‌های پنج لایه به یکدیگر استفاده می‌شود.
برای اطلاع از قیمت لوله درز دار با بای آهن تماس بگیرید.
قطعه چهارراهی
چهارراهی‌ها مشابه سه‌راهی‌ها ساده هستند و در اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند. این قطعات برای اتصال انشعابات فرعی به سیستم لوله‌کشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. انواع چهارراهی‌ها شامل ساده و تبدیلی هستند. در تاسیسات لوله‌کشی فاضلاب، کاربرد این قطعات نسبتاً کم است و معمولاً برای اتصال لوله‌های با قطر کم استفاده نمی‌شوند. اتصالات چهارراهی یا متقاطع به‌طور خاص برای انشعاب‌گیری از خطوط لوله طراحی شده‌اند و امکان تغییر جهت یا اتصال چهار لوله به یکدیگر را فراهم می‌کنند.
جنس این اتصالات معمولاً از استیل است و در اندازه‌های مختلف موجود هستند. آنها به دلیل مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی و همچنین استحکام زیاد متمایز هستند. اتصالات چهارراهی فولادی به ویژه در هدایت جریان مایعات یا گازها به شبکه لوله‌کشی کاربرد دارند و اتصال مطمئن و محکمی بین لوله‌ها ایجاد می‌کنند. این اتصالات در صنایعی که نیاز به اتصالات دقیق و محکم دارند، استفاده می‌شوند.
مزایای قطعه چهارراهی
- مناسب برای کاربردهای فشار بالا و شرایط عملیاتی سخت.
- دارای مقاومت بالا در برابر خوردگی.
- مقاوم در برابر دماهای بالا.
- در اندازه‌های مختلف قابل دسترسی و استفاده در بخش‌های مختلف صنعتی.
- در صورت نصب صحیح، می‌توانند برای سال‌ها دوام بیاورند.
معایب قطعه چهارراهی
- اتصالات چهارراهی، به ویژه آن‌هایی که از فولاد ضدزنگ و آلیاژهای خاص ساخته شده‌اند، معمولاً گران‌تر از اتصالات ساخته‌شده از مواد دیگر هستند.
- نصب اتصالات استیل جوشی نیازمند مهارت بالای جوشکار ماهر است.
- در صورت نیاز به تعمیرات، به‌ویژه به دلیل آسیب ناشی از مواد خورنده یا دماهای بالا، تعمیر آنها می‌تواند پیچیده باشد.
مغزی اتصال به لوله
مغزی‌ها قطعات کوچکی از لوله هستند که برای اتصال دو لوله یا دو قطعه به یکدیگر استفاده می‌شوند. این قطعات دارای دنده‌های ایجاد شده در دو طرف خود هستند که امکان اتصال آنها به لوله‌ها را فراهم می‌کنند. یکی از کاربردهای اصلی مغزی‌ها، افزایش یا کاهش قطر لوله‌ها است. قطر یک طرف مغزی معمولاً بیشتر از طرف دیگر است، بنابراین می‌توان دو لوله با قطرهای متفاوت را به هم متصل کرد و در عین حال توازن و تناسب را حفظ کرد.
به طور کلی، مغزی یک قطعه آهن ریخته‌گری شده به شکل لوله کوچک است که هر دو سر آن دنده‌دار یا برجسته شده و آماده برای پیچ شدن می‌باشد. این قطعه عمدتاً برای اتصال اجزای سیستم لوله‌کشی، به‌ویژه اتصال لوله‌ها در جریان لوله‌کشی به یکدیگر استفاده می‌شود.
مغزی‌ها در انواع مختلفی موجود هستند، از جمله:
- روپیچ ساده
- روپیچ توپیچ
- روپیچ تبدیلی
مهره ماسوره و کاربرد آن
مهره ماسوره یکی از قطعات پرکاربرد در اتصال لوله‌ها است که برای تعمیر و نگهداری سیستم‌های لوله‌کشی بدون نیاز به جوشکاری یا لحیم‌کاری طراحی شده است. این قطعه از سه بخش اصلی تشکیل می‌شود: یک مهره، یک انتهای ماده و یک انتهای نر. وقتی انتهای ماده و نر به یکدیگر متصل می‌شوند، مهره با فشار دادن دو سر به هم، محل اتصال را محکم و آب‌بند می‌کند.
مهره ماسوره یک نوع اتصال‌دهنده لوله است که نصب و جداسازی آن بسیار آسان است. این قطعه عمدتاً برای اتصال دو بخش مختلف سیستم لوله‌کشی به کار می‌رود و بیشترین استفاده آن در لوله‌کشی آب بهداشتی و تهویه فاضلاب است.
درپوش لوله، محافظی مطمئن برای انتهای لوله‌ها
درپوش لوله، قطعه‌ای کاربردی است که برای بستن انتهای لوله‌ها و جلوگیری از نشت سیال استفاده می‌شود. این قطعه به سادگی بر روی رزوه خارجی لوله پیچیده شده و با ایجاد یک آب‌بندی محکم، از ورود آلودگی‌ها و خروج سیال جلوگیری می‌کند.
انواع درپوش لوله:
درپوش‌های لوله در انواع مختلفی تولید می‌شوند که از نظر جنس، اندازه و روش نصب با هم متفاوت هستند. رایج‌ترین نوع درپوش لوله، درپوش رزوه‌ای است که به راحتی به لوله پیچیده می‌شود. همچنین درپوش‌های جوشی نیز وجود دارند که برای اتصال به لوله‌های جوشی استفاده می‌شوند.
مزایای استفاده از درپوش لوله:
- نصب آسان: درپوش‌های لوله به راحتی و بدون نیاز به ابزار خاصی نصب می‌شوند.
- آب‌بندی قوی: درپوش‌های باکیفیت، آب‌بندی بسیار خوبی ایجاد می‌کنند و از نشت سیال جلوگیری می‌کنند.
- مقاومت بالا: درپوش‌های لوله در برابر خوردگی، ضربه و فشار مقاوم هستند.
- تنوع بالا: درپوش‌ها در اندازه‌ها و جنس‌های مختلفی تولید می‌شوند تا برای انواع لوله‌ها مناسب باشند.
- قیمت مناسب: درپوش‌های لوله معمولاً قیمت مناسبی دارند.
کاربردهای درپوش لوله:
- بستن انتهای لوله‌ها: برای جلوگیری از ورود آلودگی‌ها و خروج سیال
- حفاظت از رزوه‌های لوله: برای جلوگیری از آسیب دیدن رزوه‌های لوله
- توقف موقت جریان سیال: در زمان تعمیرات یا نگهداری سیستم‌های لوله‌کشی
- آزمایش سیستم‌های لوله‌کشی: برای پر کردن سیستم از آب یا هوا و تست نشتی
- استفاده در انتهای لوله‌های انشعابی
مراحل نصب درپوش لوله رزوه‌ای:
- تمیزکاری: انتهای لوله را تمیز و خشک کنید.
- پیچاندن درپوش: درپوش را به آرامی و با استفاده از آچار مناسب بر روی لوله پیچ کنید تا محکم شود.
- بررسی آب‌بندی: پس از نصب درپوش، اتصالات را بررسی کنید تا از عدم وجود نشتی اطمینان حاصل کنید.
انتخاب درپوش مناسب:
برای انتخاب درپوش مناسب، باید به موارد زیر توجه کنید:
- جنس لوله: جنس درپوش باید با جنس لوله سازگار باشد.
- قطر لوله: قطر درپوش باید با قطر لوله مطابقت داشته باشد.
- نوع رزوه: نوع رزوه درپوش باید با رزوه لوله یکسان باشد.
- فشار کاری: درپوش باید بتواند فشار کاری سیستم را تحمل کند.
- محیط کاری: جنس درپوش باید در برابر شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و مواد شیمیایی مقاوم باشد.
فلنج و انواع آن در لوله‌کشی
فلنج یکی از اتصالات رایج و ضروری در صنعت لوله‌کشی است که معمولاً از فولاد ساخته می‌شود و در شکل‌های جفت یا دوتایی عرضه می‌گردد. این قطعات به‌صورت صفحات فلزی با شکل دایره‌ای و دیسک مانند طراحی می‌شوند که در آنها سوراخ‌هایی برای اتصال به یکدیگر با پیچ و مهره وجود دارد. استفاده از واشر میان دو صفحه فلنج، باعث ایجاد آب‌بندی بهتر و جلوگیری از نشت سیالات می‌شود.
مزیت اصلی فلنج‌ها در سیستم‌های لوله‌کشی، اتصال آسان دو لوله بدون نیاز به جوشکاری است. این امر امکان جدا کردن و تعمیر لوله‌ها را به راحتی فراهم می‌کند، زیرا تنها کافی است پیچ‌ها باز شوند. در حالی که در صورت جوش دادن لوله‌ها به یکدیگر، برای جدا کردن آنها نیاز به برشکاری خواهد بود. فلنج‌ها در مدل‌ها، اندازه‌ها و ضخامت‌های مختلف در بازار موجود هستند.
پرکاربردترین انواع فلنج:
- فلنج گلودار جوشی: این نوع فلنج دارای یک بخش مخروطی است که لوله به انتهای آن جوش داده می‌شود. این فلنج مناسب استفاده در دماهای پایین و فشار بالا است.
- فلنج جوشی سوکتی: این فلنج‌ها هم از داخل و هم از خارج جوش داده می‌شوند و لوله در داخل آنها قرار می‌گیرد. این نوع برای مواقعی که فشار بالا و قطر لوله کم است، کاربرد دارد.
- فلنج بلایند یا کور: این فلنج‌ها فاقد حفره هستند و برای مسدود کردن مسیر و جریان عبور سیالات استفاده می‌شوند.
- فلنج دنده‌دار یا رزوه‌دار: در این فلنج‌ها، رزوه‌هایی در قسمت داخلی تعبیه شده که اجازه می‌دهد بدون نیاز به جوشکاری، اتصال برقرار شود. این نوع فلنج‌ها برای فشار بالا و دماهای بالا مناسب هستند.
- فلنج اسلیپون یا اسلیپان: این فلنج‌ها ابتدا بر روی لوله قرار می‌گیرند و سپس از داخل و بیرون جوش داده می‌شوند. این اتصالات برای نصب آسان و محکم شدن فلنج‌ها به لوله‌ها استفاده می‌شوند.
- فلنج گردن‌دار: این نوع فلنج‌ها بیشتر برای اندازه‌گیری میزان جریان سیالات و کاهش فشار طراحی شده‌اند و به حفظ ایمنی سیستم‌های لوله‌کشی کمک می‌کنند.
- فلنج فلت فیس (سطح صاف): این اتصالات دارای سطح صاف هستند و برای اتصال شیرها و قطعات چدنی به کار می‌روند.
- صفحه مدور: این قطعه به شکل دیسک از جنس چدن است و برای بستن اتصالات فلنجي مورد استفاده قرار می‌گیرد. آب‌بندی این فلنج‌ها با قرار دادن واشر بین سطح اتصال و محکم کردن پیچ‌ها انجام می‌شود. برخی از فلنج‌ها دارای برجستگی هستند که درون تورفتگی مشابه در فلنج مقابل قرار می‌گیرند تا اتصال محکم شود.
روش‌های آب‌بندی اتصالات لوله‌های گالوانیزه
اتصالات و لوله‌ها معمولاً از فلزات سخت ساخته می‌شوند، بنابراین برای جلوگیری از نشت آب و آب‌بندی فضای بین لوله‌ها، باید از مواد خاصی مانند خمیر، کنف و یا نوار تفلون استفاده شود.
آب‌بندی با خمیر و کنف
الیاف کنف فضای خالی بین دنده‌ها را پر می‌کنند. برای این کار ابتدا مقدار کمی خمیر را بر روی دنده‌ها بمالید، سپس کنف را به طول و قطر مناسب جدا کرده و الیاف آن را باز کنید. کنف را در جهت بسته شدن اتصال روی دنده‌ها ببندید و انتهای آن را به صورت حلقه درآورید و گره بزنید تا ثابت بماند. سپس با استفاده از انگشت خمیر را بر روی کنف مالیده و اتصال را به لوله ببندید و با آچار محکم کنید تا اتصال به خوبی برقرار شود.
آب‌بندی با نوار تفلون
این روش برای لوله‌کشی با قطر کم، لوله‌کشی روکار یا اتصال شیرآلات و لوله‌های کرومی مناسب است. برای استفاده از نوار تفلون، ابتدا دو انگشت خود را در حلقه نوار قرار دهید و آن را کاملاً صاف و کشیده در جهت بسته شدن بر روی دنده‌ها بپیچید. باید اطمینان حاصل کنید که مقدار نوار پیچیده شده به اندازه‌ای باشد که فضای بین دنده‌ها به طور کامل پر شود. در نهایت اتصال را روی لوله ببندید و با کمک آچار محکم کنید.
لوله‌کشی ساختمان و اهمیت آن
لوله‌کشی ساختمان برخلاف آنچه که به نظر می‌رسد، نقش حیاتی در عملکرد و دوام ساختمان دارد. لوله‌کشی نادرست می‌تواند منجر به نشت آب، گاز یا برق شده و آسیب‌های جدی به سازه، تجهیزات و دکوراسیون وارد کند. علاوه بر این، ممکن است هزینه‌های نگهداری و تعمیرات را افزایش داده و عمر مفید ساختمان را کاهش دهد.
خرابی سیستم لوله‌کشی می‌تواند مشکلات زیربنایی و جدی به همراه داشته باشد. لوله‌کشی نامناسب همچنین می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت و امنیت ساکنان ساختمان باشد. به عنوان مثال، نشت آب می‌تواند موجب رشد قارچ و باکتری‌ها، تجمع حشرات و به دنبال آن بیماری‌های تنفسی، پوستی و گوارشی در ساکنان گردد. نشت گاز نیز یک خطر جدی به حساب می‌آید که ممکن است منجر به خفگی، سرگیجه، تهوع، سوزش چشم و حتی انفجار شود. از طرف دیگر، خرابی اتصالات برق می‌تواند صدمات الکتریکی، آتش‌سوزی و خسارات جانی و مالی را به همراه داشته باشد.
به همین دلیل، لوله‌کشی ساختمان باید با دقت و نظارت دقیق انجام شود و از مواد و تجهیزات استاندارد و با کیفیت برای این کار استفاده گردد.
بعد از آشنایی با انواع لوله‌ها، اتصالات لوله، قطعات ساختمانی و کاربردهای آنها، می‌توان به این نکته رسید که با پیشرفت ساخت و ساز و تکنولوژی سیستم‌های لوله‌کشی، اتصالات جدیدتری نیز به بازار معرفی خواهند شد. پیمانکاران و متصدیان پروژه‌های ساختمانی باید این اتصالات جدید را شناسایی کرده و در صورت تایید کیفیت، از آنها در پروژه‌های خود استفاده کنند تا به بهبود عملکرد و افزایش طول عمر سیستم‌های لوله‌کشی کمک کنند.